4.
4

Tudalennau

1Ble mae'r blaned Mawrth?2Faint o amser fydd hi'n ei gymryd i gyrraedd y blaned Mawrth?3Cyrraedd y blaned Mawrth4Sut mae rocedi'n codi oddi ar y ddaear?5Cynhyrchu Gwthiad6Beth sy'n digwydd pan fydd tanwydd roced yn llosgi?7Eich taith i'r blaned Mawrth!8Ein hangen am ocsigen9Sut mae ocsigen yn cyrraedd ein celloedd10Effeithiau disgyrchiant11Sut mae disgyrchiant isel yn effeithio ar esgyrn12Atal esgyrn a chyhyrau rhag gwanhau13Byw a gweithio yn y gofod14Beth mae seryddwyr yn ei wybod am y blaned Mawrth?15Golwg ar y blaned Mawrth o long ofod16Crwydro y blaned Mawrth17Egni at grwydro18Wyneb creigiog y blaned Mawrth19Rhagor am wyneb y blaned Mawrth20Atmosffer y blaned Mawrth21Pwysigrwydd dŵr22Cylchred dŵr ar y Ddaear23Oes dŵr ar y blaned Mawrth?24Goroesi ar y blaned Mawrth25Eich cartref ar y blaned Mawrth26Ffermio ar y blaned Mawrth27Pridd ar y blaned Mawrth28Planhigion i'r blaned Mawrth29Sicrhau egni ar y blaned Mawrth30Ble ewch chi nesaf?

Gweithgareddau ymarferol

1Modelu cysawd yr Haul ar iard yr ysgol2Gweithgaredd Ymarferol Roced3Ymchwilio i’r Egni mewn Tanwyddau4Gwneud Telesgop5Pa ffactorau sy’n effeithio ar allbwn cell egni Haul?6Modelu Ymlediad7Archwilio Sleidiau Gwaed8Beth sy’n digwydd i esgyrn heb halwynau Calsiwm9Prawf Fflamau i Adnabod Metelau10Cyflyrau Gwahanol Dŵr11Puro Dŵr i Bobl ei Yfed12Ffactorau sy’n Effeithio ar Eginiad Hadau13Celloedd Egni Haul i Ddyfeisiau14Bingo y blaned Mawrth
+ _

Mae popeth ar wyneb y Ddaear yn cael ei dynnu i lawr tuag at ganol y Ddaear.

Delwedd yn dangos rhywbeth yn cwympo. Oeddech chi'n gwybod bod grym afal sy'n cwympo yn gyfartal ag 1 Newton?

Cwestiynau

1
Beth yw enw'r grym sy'n creu'r dynfa hon?
2
Beth yn fras yw gwerth y cyflymiad sy'n digwydd oherwydd y grym hwn?
m/s2

Grym disgyrchiant sy'n rhoi ei bwysau i'r roced (ac i bopeth arall ar y Ddaear!). Os nad oes yna ddisgyrchiant, rydyn ni'n dweud bod gwrthrych yn 'ddibwysau' ond mae gan y gwrthrych fàs o hyd (hynny yw, y deunydd y mae wedi'i wneud ohono). Rhaid i roced greu grym 'gwthiad' cryf iawn i weithio yn erbyn pwysau'r roced er mwyn iddi ei gwthio neu ei gyrru ei hun oddi ar y tir ar ôl cael ei thanio.

Ceisiwch ganfod yr atebion i'r cwestiynau canlynol cyn ichi glicio ar y botwm 'Dangos yr Ateb' – sawl ateb cywir gawsoch chi?

1
I ba gyfeiriad y mae grym disgyrchiant yn gweithio?
tuag at y Ddaear
2
I ba gyfeiriad y mae grym y gwthiad yn gweithio?
oddi wrth y Ddaear

Mae'r ddau rym (gwthiad a phwysau) yn gweithio'n groes i'w gilydd, y naill tuag i fyny (gwthiad), a'r llall tuag i lawr, tuag at y Ddaear (pwysau). Yr enw ar y grym penodol sy'n codi'r roced oddi ar y Ddaear yw'r grym ' cydeffeithiol' - sef y gwahaniaeth rhwng grym pwysau a grym gwthiad. Gallwch ddarganfod gwerth y grym cydeffeithiol yma drwy dynnu pwysau'r roced o'i gwthiad, fel y gallwch weld yn y fformiwla syml isod:

Grym cydeffeithiol (R) = Grym Gwthiad (T) − Pwysau (W)
Diagram sy'n esbonio grym cydeffeithiol

Ceisiwch ganfod yr atebion i'r cwestiynau canlynol cyn ichi glicio ar y botwm 'Dangos yr Ateb' – sawl ateb cywir gawsoch chi?

1
Os yw pwysau roced yn 500,000N, a bod y gwthiad yn 800,000N, a fydd y roced yn llwyddo i godi oddi ar y ddaear?

Bydd, am fod y gwthiad yn fwy na'r pwysau

2
Os yw pwysau roced yn 500,000N, a bod y gwthiad yn 800,000N, beth fyddai'r grym cydeffeithiol sy'n gweithredu ar y roced i'w chodi oddi ar y ddaear?

Grym Cydeffeithiol = Gwthiad - Pwysau,

	R = T − W
	R = 800,000N − 500,000N
	R = 300,000N

Felly, y grym cydeffeithiol yw 300,000N

3
Pa rym arall neu rymoedd eraill a allai weithredu ar y roced wrth iddi gael ei lansio?

ffrithiant o nwyon yn atmosffer y Ddaear

Gweithgaredd Ymarferol Roced

Anfon potel i'r lleuad!

Gweld y Gweithgaredd Ymarferol >